Пирӗн ҫӗршыври чӑваш чӗлхи тӗпчевҫисем

Виноградов Юрий Михайлович (01.01.1946)

Чӗлхеҫӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ (1975), профессор, Чӑваш Республикин вӗрентӗвӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ (2003).

Пушкӑрт Республикин Ишимбай районне кӗрекен Йӗкенпуҫ ялӗнче ҫуралнӑ. 1960–1964 ҫҫ. Пелепей педагогика училищинче пӗлӳ пухнӑ. 1965–1970 ҫҫ. Чӑваш патшалӑх педагогика институчӗн вырӑспа чӑваш уйрӑмӗнче вӗреннӗ.

Институт хыҫҫӑн Вӑрмар районӗн Тупах шкулӗнче ӗҫленӗ, каярах (1970–1974) Чӑваш патшалӑх университечӗн чӑваш чӗлхипе литература кафедри ҫумӗнчи аспирантурӑра вӗреннӗ. 1974–1977 ҫҫ. Чӑваш Республикин Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи тӗпчев институтӗнче тӑрӑшнӑ.

1975 ҫ. «Конструкции с прямой и косвенной речью и несобственно прямая речь в современном чувашском литературном языке» темӑпа кандидат диссертацине хӳтӗленӗ. 1977–1996 ҫҫ. асӑннӑ аслӑ шкултах чӑваш чӗлхе пӗлӗвӗн кафедринче ӗҫленӗ.

1995-2015 ҫҫ. Чӑваш Республикин вӗрентӳ институчӗн чӑваш чӗлхипе литератури кафедрин пуҫлӑхӗнче, 2015 ҫ. вӗрентӳҫӗ пулса ӗҫлет.

Чӑваш Республикин вӗрентӗвӗн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ (2003 ҫ.).

Паллӑрах ӗҫӗсем: «Хӑнӑхтару пуххи: 8-9 классем валли» (Сборник упражнений по чувашскому языку для 8-9 классов чувашской школы), «Чӑваш чӗлхипе аттестаци экзаменне хатӗрленесси» (Подготовка к аттестационным экзаменам по чувашскому языку), «Чӑваш чӗлхи: 4-мӗш класс валли» (Чувашский язык: учебник для 4 класса), «Чӑваш орфографине шкулта вӗрентесси» (Обучение чувашской орфографии в школе), «Орфографи словарӗ: тӗрӗс ҫырмалли правилӑсем» (Орфографический словарь чувашского языка) и др. т.ыт.те.

Уйрӑм кӑларӑмӗсем
  • Чӑваш чӗлхи: 3 класс валли / Хатӗрлекенӗсем: Г.В. Лукоянов, Ю.М. Виноградов. Хушса ҫӗнетнӗ 3–мӗш кӑларӑм. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1983. 144 с.
    Чувашский язык: 3 класса.
  • Чӑваш чӗлхин историйӗ. Чӑваш диалектологийӗ. Тӗрӗк чӗлхисен танлаштаруллӑ грамматики. Чӑваш чӗлхин методики / И.Н. Ульянов яч. хисепленекен Чӑваш патшалӑх ун–чӗ; Хатӗрлекенӗсем: Ю.М. Виноградов т.ыт.те. Шупашкар, 1983. 24 с.
    История чувашского языка. Чувашская диалектология. Сравнительная грамматика тюркских языков. Методика преподавания чувашского языка.
  • Виҫҫӗмӗш класра чӑваш чӗлхи вӗрентесси: «Чӑваш чӗлхи» кӗнекепе ӗҫлемелли методика кӑтартӑвӗсем. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1984. 72 c.
    Обучение чувашскому языку в 3-м классе.
  • Чӑваш чӗлхи: 4 класс валли / Хатӗрлекенӗсем: Г.В. Лукоянов, Ю.М. Виноградов. Хушса ҫӗнетнӗ 5–мӗш кӑларӑм. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1992. 120 c.
    Чувашский язык: 4 класс.
  • Хӑнӑхтарусен пуххи: 8–9 кл. валли. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1992. 120 c.
    Сборник упражнений: 8-9 класс.
  • Чӑваш орфографийӗпе пунктуацийӗ: Вӗренӳ пособийӗ / Хатӗрлекенӗсем: И.А. Андреев, Ю.М. Виноградов. Шупашкар: Чӑваш ун–чӗн изд–ви, 1993. 96 с.
    Чувашская орфография и пунктуация: Учебное пособие.
  • Cӑмах майлашӑвӗ тата хутсӑр предложени: Практика занятийӗсен ыйтӑвӗсемпе хӑнӑхтарӑвӗсем / И.Н. Ульянов яч. Чӑваш патшалӑх ун–чӗ. Шупашкар, 1995. 48 с.
    Словосочетание и простое предложение: Практические задания и методические указания.
  • Хутлӑ предложени. Пунктуаци: Практика занятийӗсен ыйтӑвӗсемпе хӑнӑхтарӑвӗсем / И.Н. Ульянов яч. хисепленекен Чӑваш патшалӑх ун–чӗ. Шупашкар, 1997. 48 с.
    Сложные предложения. Пунктуация: Вопросы практических занятий и упражнения.
  • Орфографи словарӗ: тӗрӗс ҫырмалли правилӑсем : вӑтам тата аслӑ шкулта вӗренекенсем валли / Ю. М. Виноградов, Г. М. Виноградова. – Шупашкар : Чӑваш Республикин вӗрентӳ институчӗн редакципе издательство пайӗ, 2002. – 303 с.
  • Чӑваш орфографине шкулта вӗрентесси : чӑваш чӗлхи вӗрентекенсем валли / Ю. М. Виноградов. – Шупашкар : Чӑваш кӗнеке издельстви, 2007. – 110 с.
    • * * *
  • Диалектологическая практика: Метод. указания для студентов отд–ния чуваш. яз. и лит. / Чуваш. гос. ун–т им. И.Н. Ульянова; Сост.: Ю.М. Виноградов и др. Чебоксары, 1986. 40 с.
Статйисeм
  • Илемлӗ литературӑра тӳрӗ пуплевлӗ конструкцисемпе усӑ курасси ҫинчен: [Ст. пуххи] // Чӗлхе культурин ыйтӑвӗсем / Чӑваш АССР Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи наука тӗпчев ин–чӗ. Шупашкар, 1974. 3–мӗш кӗнеке. С. 121–128.
  • Чӑваш орфографийӗн историйӗ // Чӑваш филологийӗн ыйтӑвӗсем: [Cт. пуххи] / И.Н. Ульянов яч. Чӑваш патшалӑх ун–чӗ. Шупашкар, 1974. 1–мӗш кӑларӑм. С. 26–71.
  • Графикӑпа орфографи // Хальхи чӑваш чӗлхин фонетики, графики тата орфографийӗ: Тӗпчев ӗҫӗсем / Чӑваш АССР Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи чӗлхе, лит., истори тата экономика наукисен тӗпчев ин–чӗ. Шупашкар, 1978. 83 кӑларӑм. С. 116–150.
  • Пайӑр мар тӳрӗ пуплев // Чӑваш илемлӗ литература чӗлхи: Ст. пуххи / Чӑваш АССР Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи чӗлхе, лит, истори тата экономика наукисен тӗпчев ин–чӗ. Шупашкар, 1978. С. 111–123.
  • Аффикс йышӑнакан сӑмах майлашӑвӗсене ҫырасси // Ялав. 1988. № 7. С. 14.
  • «Чӑваш чӗлхи» кӗнекепе ӗҫлемелли пӗтӗмӗшле кӑтартусем / Хатӗрлекенӗсем: Г.В. Лукоянов, Ю.М. Виноградов // Тӑван чӗлхе урокӗсем: 4 класс. Шупашкар, 1993. С. 8–74.
  • Словарь–йӳтӗм ҫеҫ // Хыпар. 1998. 21 кӑрлач.
  • Юрий Виноградов: "Мана чӑваш чӗлхин грамматикине пӑсма пуҫлани хӑратать" : Чӑваш Республикин вӗренӳ институчӗн наука аслӑ ӗҫтешӗпе калаҫни / О. Прокопьев ҫырса илнӗ] // Халӑх шкулӗ = Народная школа : мас. пед. журн. – 2021. – № 1. – С. 33-37 : сӑн ӳкерчӗк. – (Вӗрентӳре малтисем).
    • * * *
  • Признаки косвенной речи в современном чувашском литературном языке // Чувашский язык, литература и фольклор: Сб. ст. / НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1974. Вып. 4. С. 75–95.
  • Несобственно–прямая речь: На материале современ. чуваш. худ. прозы // Чувашский язык и литература: Тр. / НИИ при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1975. Вып. 53. С. 73–90.
  • Порядок слов в конструкциях с прямой речью в современном чувашском литературном языке // Чувашский язык и литература: Тр. / НИИ при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1975. Вып. 59. С. 114–122.
  • Способы передачи речи без сохранения ее контуров в современном чувашском литературном языке // Чувашский язык: Тр. / НИИ при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1976. Вып. 66. С. 143–148.
  • Типы авторских ремарок и характер их основного элемента в конструкциях с прямой речью в современном чувашском литературном языке // Вопросы истории и грамматики чувашского языка: Тр. / НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1977. Вып. 74. С. 41–60.
  • Графика и орфография // Современный чувашский литературный язык. Чебоксары, 1990. Т. 1. С. 225– 237.
  • Слово об учителе // Словесность в школе: Сб. ст. Чебоксары, 1998. С. 3–20.
  • Об имплицитном варианте аффикса третьего лица категории принадлежности имен существительных в чувашском языке / Юрий Михайлович Виноградов // Развитие образования = Development of education = Вӗренӳ аталанӑвӗ. – 2018. – № 1 (1). – С. 82-84 : фот. – Аннотации рус., чуваш., англ. – Библиогр.: с. 84 (7 назв.). – (Практика).
Пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-­хӗлӗ
  • Андреев, И. А. Ӗҫчен те пултаруллӑ тӗпчевҫӗ / И. А. Андреев // Халӑх шкулӗ = Народная школа. 2005. № 6. С. 86.
  • Виноградов Юрий Михайлович // Чӑваш чӗлхи тӗпчевҫисем : биобиблиографи указателӗ. Шупашкар, 2006. С. 49-51.
  • Никифоров, Г. Шкултан вӑй илекен вӗрентӳҫӗ / Г. Никифоров, Ю. Анисимова // Тантӑш. 2016. 14 кӑрлач (№ 1). С. 5.
  • Исаев, Ю. Н. Чӗлхе пӗлевӗ тата шкул: вӗрентӳри лингвистика никӗсӗн аталану уйрӑмлӑхӗсем / Ю. Н. Исаев // Актуальные вопросы исследования и преподавания родных языков и литератур : сборник материалов международной научно-практической конференции, 22 января 2016 г., Чебоксары : посвящается 70-летию доцента Ю. М. Виноградова и 55-летию доцента А. В. Волковой. – Чебоксары, 2016. – С. 21-26. – Библиогр. в конце ст.
  • Виноградов, Ю. М. Юрий Виноградов: Кӗнеке, статья ҫырмасӑр мӗнле пурӑнӑп? : [чӗлхеҫӗпе калаҫни] / Ю. М. Виноградов // Хыпар. – 2020. – 30 ака/апрель. – С. 7 : сӑн ӳкерчӗк. – (Мухтавлӑ 100 ентеш / кӑларӑма Эльвира Ивановӑпа пӗрле Федор Чернов, Надежда Кедрова хатӗрленӗ).
  • Никифоров, Г. Л. Пӗтӗм пурнӑҫӗ шкул вӗренӗвӗпе ҫыхӑннӑ / Г. Л. Никифоров // Халӑх шкулӗ = Народная школа. – 2021. – № 1. – С. 38-39. – (Вӗрентӳре малтисем).
    • * * *
  • Сосаева, А. А. Виноградов Юрий Михайлович / А. А. Сосаева // Чувашская энциклопедия. Чебоксары, 2006. Т. 1 : А-Е. С. 319.
  • Савин, С. М. Ю. М. Виноградов - талантливый учены и педагог / С. М. Савин // Актуальные вопросы исследования и преподавания родных языков и литератур : сборник материалов международной научно-практической конференции, 22 января 2016 г., Чебоксары : посвящается 70-летию доцента Ю. М. Виноградова и 55-летию доцента А. В. Волковой. – Чебоксары, 2016. – С. 3-6.

каялла