Пирӗн ҫӗршыври чӑваш чӗлхи тӗпчевҫисем

Котлeeв Виталий Иванович (29.10.1933-14.05.1989)

Чӗлхеҫӗ, филологи ӑслӑлӑхӗсен кандидачӗ (1966), доцент, Раҫҫей Федерацийӗн аслӑ шкулӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ (1980), Чӑваш Республикин Патшалӑх премийӗн лауреачӗ (1992).

Чӑваш Республикин Ҫӗрпӳ районне кӗрекен Урпаш ялӗнче ҫуралнӑ. Ҫӗрпӳри педагогика училищинчен вӗренсе тухнӑ, Кӳкеҫ вӑтам шкулӗнче пионерсен ертӳҫинче, Упнер вӑтам шкулӗнче математика учителӗнче ӗҫленӗ, каярах Шупашкарта педагогика институтӗнче вӗреннӗ.

Аслӑ шкул хыҫҫӑн 1958–1959 ҫҫ. Чӑваш АССР Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи ӑслӑлӑх тӗпчев институтӗнче ӗҫленӗ, диалектологи экспедицине хутшӑннӑ, Хӗрлӗ Чутай калаҫӑвӗн фонетика уйрӑмлӑхне тӗпченӗ. Чӑваш патшалӑх педагогика институтӗнче преподаватель пулса ӗҫлет.

1960–1963 ҫҫ. СССР Ӑслӑлӑх академийӗн Чӗлхе пӗлӗвӗн институтӗнче аспирантурӑра вӗреннӗ, «Чувашский вокализм в сравнительном освещении» темӑпа кандидат диссертацине хӳтӗленӗ.

1963–1989 ҫҫ. педагогика институтӗнче вырӑс чӗлхи кафедрин доцентӗнче, 1967 ҫ. пуҫласа кафедра ертӳҫинче, 1978 ҫултанпа филологи факультечӗн деканӗнче ӗҫленӗ.

CCCР тата РСФСР халӑха вӗрентес ӗҫ отличникӗ, Чӑваш Республикин аслӑ шкулӑн тава тивӗҫлӗ ӗҫченӗ, К.В. Иванов ячӗпе хисепленекен Чӑваш патшалӑх премийӗн лауреачӗ.

Паллӑрах ӗҫӗсем: «Современный чувашский литературный язык», «Чăваш чĕлхин сасă тытăмĕ» (Фонетика чувашского языка), «Чăваш чĕлхи» (Чувашский язык) (ытти авт.), «Русско-чувашский словарь» (ытти авт.) т.ыт.те.

Уйрӑм кӑларӑмӗсем
  • Чӑваш чӗлхин сасӑ тытӑмӗ: Фонологи очеркӗ. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1981. 96 c.
    Звуковой строй чувашского языка.
  • Хальхи чӑваш литература чӗлхин терминӗсемпе усӑ курмалли методика кӑтартӑвӗсем / И.Я.Ульянов яч. Чӑваш патшалӑх ун–чӗ; Хатӗрлекенӗсем: В.И. Котлеев т.ыт.те. Шупашкар, 1985. 32 с.
    Методические указания по использованию терминов современного чувашского литературного языка.
  • Чӑваш чӗлхи: Хушса ҫӗнетнӗ 2–мӗш кӑларӑм / Хатӗрлекенӗсем: Л.П. Сергеев, В.И. Котлеев. Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1993. 376 с.
    Чувашский язык.
  • Сергеев, Л. П. Чӑваш чӗлхи : [чӑваш филологи факультечӗн студенчӗсем валли хатӗрленӗ вӗренӳ кӗнеки] / Л. П. Сергеев, Е. А. Андреева, В. И. Котлеев. – Шупашкар : Чӑваш кӗнеке издательстви, 2012. – 430, [1] с.
    • * * *
  • Eгоров В.Г. Этимологический словарь чувашского языка / В.Г. Eгоров Под ред. В.И. Котлеева. Чебоксары, 1964. 355 с.
Статйисeм
  • Фонетика // Хальхи чӑваш чӗлхин фонетики, графики тата орфографийӗ: Тӗпчев ӗҫӗсем / Чӑваш АССР Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи чӗлхе, лит., истори тата экономика наукисен тӗпчев ин–чӗ. Шупашкар, 1978. 83 кӑларӑм. С. 3–115.
  • Чӑваш фонетика терминологийӗ ҫинчен // Чӑваш терминологийӗн ыйтӑвӗсем: Тӗпчев ӗҫӗсем / Чӑваш АССР Министрсен Совечӗ ҫумӗнчи чӗлхе, лит., истори тата экономика наукисен тӗпчев ин–чӗ. Шупашкар, 1979. 88 кӑларӑм. С. 97–107.
    • * * *
  • О некоторых фонетических особенностях красночетайского говора // Материалы по чувашской диалектологии / НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1963. Вып. 2. С. 12–34.
  • Морфологические особенности красночетайского говора // Там же. С. 35–48.
  • Система гласных фонем чувашского языка //Вопросы чувашского языкознания и литературоведния: Учен.зап. / НИИ яз., лит., истории и экономики при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1963. Вып. 26. С. 3–24.
  • К вопросу о составе согласных фонем чувашского языка // Филологический сборник: Учен.зап. / НИИ при Совете Министров Чуваш.АССР. Чебоксары, Чуваш.кн.изд–во, 1965. Вып. 28. С. 68–75.
  • К вопросу о фонологии слогового сингармонизма // Ученые записки / НИИ при Совете Министров Чуваш. АССР. Чебоксары, 1969. Вып. 39. С. 156–165.
  • Н.И.Ашмарин и проблемы чувашской фонетики и фонологии // Н.И. Ашмарин – основоположник чувашского языкознания: Сб. ст. / НИИ при Совете Министров Чуваш.АССР. Чебоксары, 1971. С. 44–56.
  • Современное чувашское письмо и вопросы фонологии // 100 лет новой чувашской письменности: Сб. ст. / НИИ при Совете Министров Чуваш.АССР. Чебоксары, 1972. С. 121–131.
  • Дифференциальные признаки и акустические характеристики чувашских гласных // Совет. тюркология. 1979. № 5. С. 64–71.
  • Фонетическая характеристика звонкости интервокальных шумных согласных в современном чувашском языке // Совет.тюркология. 1980. № 3. С. 69–77.
Пурнӑҫӗпе ӗҫӗ-­хӗлӗ
  • Сергеев Л. Чӑваш чӗлхин сасӑ тытӑмӗ ҫинчен / Л. Сергеев, М. Чернов // Коммунизм ялавӗ. 1982. 14 янв. Рец.: Чӑваш чӗлхин сасӑ тытӑмӗ: Фонологи очеркӗ. Шупашкар: Чӑваш кӗнеке изд–ви, 1981. 96 c.
  • Горшков А. Вӑхӑтсӑр сӳннӗ талант / А. Горшков // Хыпар. 1993. 29 окт.
  • Сергеев Л. Паллӑ ученӑй–тюрколог / Л. Сергеев, М. Чернов // Халӑх шк.=Народ. шк. 1993. № 6. С. 91–93.
  • Котлeeв Виталий Иванович // Чăваш чĕлхи тĕпчевçисем : биобиблиографи указателĕ. – Шупашкар, 2006. – С. 122-124.
    • * * *
  • Котлеев Виталий Иванович: Некролог // Совет. Чувашия. 1989. 16 май.
  • Анисимов Г.А. Призвание ученого / Г.А. Анисимов, М.Ф. Чернов // Халӑх шк.=Народ. шк. 1998. № 4. С. 74–77.
  • Котлеев Виталий Иванович// Чувашгоспед.университет им. И.Я. Яковлева: история, струрктура, ученые. Чебоксары, 2000. С. 193–194.
  • Хузангай, А. П. Котлеев Виталий Иванович / А. П. Хузангай // Чувашская энциклопедия. – Чебоксары, 2008. – Т. 2 : Ж-Л. – С. 333.

каялла